Referans Faiz Oranı (IBOR) Geçiş Sürecine İlişkin Bilgilendirme

Referans Faiz Oranları, ilgili otoritelerce periyodik olarak kamuya açıklanan ve farklı para birimleri bazında referans olarak kullanılan faiz oranlarıdır. Söz konusu oranlar, pek çok finansal ürün ve sözleşmelerde referans olarak kullanılabilmektedir.

Yaygın olarak kullanılan Referans Faiz Oranlarının (IBOR faiz oranlarının) belirlenmesinde baz alınan işlem hacimlerinin azalması sebebiyle bu oranların piyasayı yansıtma kabiliyeti de azalmıştır. IBOR'lardan farklı olarak gözlemlenebilir işlemlere dayalı olarak belirlenecek alternatif referans faiz oranlarının kullanımıyla piyasaların sağlam bir temele oturtulması amaçlanmaktadır.

“Referans Faiz Oranı Reformu” kapsamında, ülkemizde de uluslararası uygulamalara paralel şekilde çalışmalar yürütülmektedir. Bu doğrultuda, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) ve diğer paydaşların katkısıyla uluslararası standartlarla uyumlu, finansal türev ürünlerde, borçlanma araçlarında, çeşitli finansal ürün ve sözleşmelerde dayanak varlık veya karşılaştırma ölçütü olarak kullanılabilecek kısa vadeli TL referans faiz oranı ihtiyacını karşılamak amacıyla, “Türk Lirası Gecelik Referans Faiz Oranı (TLREF)” oluşturulmuştur. Diğer bir ifade ile Türk Lirası cinsinden finansal ürünlerde yeni referans faiz oranı olarak “TRLIBOR” yerine “TLREF” kullanılmaya başlanmıştır. TLREF, Haziran 2019 tarihinden itibaren Borsa İstanbul tarafından günlük olarak yayımlanmaktadır.

Her 2 referans oran arasında, kredi ve likidite riski gibi unsurlardan kaynaklanan farklar mevcuttur. Başlıca farklılıklara aşağıda yer verilmiştir. 

• Birden fazla vade yapısında (3 aylık, 6 aylık gibi) IBOR gösterge faiz oranı bulunurken,  RFR’lar gecelik (overnight) faiz oranlarıdır.
  
• Risksiz Faiz Oranları(RFR), finansal piyasalarda gerçekleşen işlemlere dayalı olarak hesaplandığından, piyasayı yansıtma kabiliyetinin daha yüksek olması beklenmektedir.
• IBOR gösterge faiz oranlarının hesaplanmasında karşı banka kredi riski, likidite riski gibi birtakım unsurlar fiyatlamaya dahil edilebildiğinden RFR’lardan farklı bir likidite yapısı oluşabilmektedir. 
• IBOR oranlarının hesaplama yönteminde teminatsız borçlanma kotasyonları dikkate alınırken, Risksiz Faiz Oranlarının hesaplanmasında genellikle menkul kıymet teminatlı repo piyasaları dikkate alınmaktadır.

Referans Faiz Oranı Reformu’nun, Bankamız nezdinde gerçekleştirdiğiniz veya gerçekleştirmeyi planladığınız işlemler ve sözleşmeleri üzerindeki muhtemel etkilerine ilişkin örnekler aşağıda verilmiş olmakla birlikte, muhtemel etkilerin işlem ve sözleşme özelinde değişebileceğini de hatırlatmak isteriz.

• Risksiz Faiz Oranlarının yayımlanma sıklığında değişiklik olabileceği gibi, söz konusu geçiş ile birlikte gerek mevcut gerekse yeni işlem ve sözleşmelerde, faiz hesaplama metodolojisinin yanı sıra faiz oranının belirlenme zamanı da (ödeme dönemi sonunda belirlenmesi gibi) farklılaşabilecektir. Bu sebeple, Bankamızla gerçekleştirdiğiniz mevcut değişken faizli işlem ve sözleşmelerde ödenmesi gereken faiz oran ve tutarlarında değişiklik meydana gelmesi mümkündür.
• IBOR’lara bankalar arasındaki teminatsız işlemler dayanak olurken, Risksiz Faiz Oranları repo piyasalarında gerçekleşen teminatlı işlemleri esas almaktadır. Bu çerçevede Risksiz Faiz Oranları IBOR’lardan daha düşük seviyede belirlenebilmekte olup, mevcut işlemlerde taraflardan birinin lehine / aleyhine IBOR’a kıyasla ilave ekonomik sonuç doğmasını önlemek amacıyla, sözleşmede IBOR’un yerini alacak Risksiz Faiz Oranı üzerine denkleştirme marjı (“adjustment spread”) eklenmesi gerekebilecektir.
• Risksiz Faiz Oranları uygulaması gereğince ödenecek faizin faiz dönemi sonunda belli olması gibi metodoloji değişiklikleri, müşterilerimiz açısından uyum sağlamaya dönük sistemsel ve operasyonel hazırlıkların yapılmasını gerektirebilir. 
• IBOR’un kullanımdan kaldırılacak olması nedeniyle, mevcut sözleşmelerinize geçiş sürecini düzenleyen bir “yedek faiz hükmünün (fallback clause)” eklenmesi gerekebilecektir. Bankamız, ilerleyen dönemlerde müşterilerimiz ile mevcut sözleşmelerin güncellemesi için iletişime geçebilecektir. 
• Geçiş sürecinde düzenleyici kurumlar/otoriteler tarafından sözleşmelere ve hukuki işlemlere uygulanacak “yasal yedek faiz oranları” belirlenebilir. Bir önceki maddede belirtilen “yedek faiz hükmü” hususunda taraflar arasında mutabık kalınamaması ya da ihtilaf oluşması halinde, bahse konu “yasal yedek faiz oranlarının” uygulanması gündeme gelebilir.
• IBOR’ların yerine geçecek Risksiz Faiz Oranları, işlemden işleme, üründen ürüne, ülkeden ülkeye farklılık gösterebilir. Riskten korunmak için yapılan bir işlem bu farklılıklar sebebiyle etkinliğini kaybedebilir. 
• Mevcut referans faiz oranından alternatif referans faiz oranına geçilmesi, vergisel, muhasebesel, yasal ve operasyonel risklere yol açabileceği için, farklı ülkelerde veya ürün piyasalarında oluşabilecek farklılıkların diğer finansal sözleşmelerinizi nasıl etkileyebileceği hususu dikkatlice irdelenmelidir.
• Referans faiz oranı reformunun, işlemleriniz üzerinde kayda değer etkileri olabilecektir. Dolayısıyla söz konusu geçişin vergi, yasal mevzuat, muhasebe veya diğer konulardaki etkileri için değerlendirme yapmanız faydalı olabilecektir.

TL: Türkiye Bankalar Birliği – IBOR Geçiş Süreci ve TLREF Çalışmaları

TL: Borsa Istanbul : TLREF

USD: New York Federal Reserve: Alternative Reference Rates Committee (ARRC)

EUR: European Central Bank: Working Group on Euro Risk-Free Rates

GBP: Bank of England: Working Group on Sterling Risk-Free Reference Rates

CHF: Swiss National Bank: National Working Group on Swiss Franc Reference Rates

JPY: Bank of Japan: Study Group on Risk-Free Rates

Financial Stability Board (FSB)

Financial Conduct Authority (FCA)

ICE Benchmark Administration (IBA)

ISDA Credit Adjustment Spread Values (Bloomberg)

Referans Faiz Oranı Reformu’na ilişkin sorularınız olması halinde Şubeniz ile iletişime geçebilirsiniz.